Danh Rết

Chùa Khmer Nam Bộ

Người Khmer Nam Bộ sinh tụ ở Nam Bộ rất lâu đời và kiến tạo nên một nền văn hoá rực rỡ. Người Khmer ở Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, ở Nam Bộ nói chung chiếm gần 6,7% dân số toàn vùng. Theo truyền thống gia đình người Khmer Nam Bộ thường duy trì sự chung sống giữa ba thế hệ ông, bà, cha, mẹ và con cháu. Đặc điểm riêng của người Khmer là dân tộc gắn liền với tôn giáo nên đại bộ phận đồng bào theo Phật giáo Nam tông (Phật giáo tiểu thừa) do đó mọi nghi thức lễ hội, đón mừng năm mới diễn ra ở chùa và mang đậm màu sắc lễ hội phật giáo. Ngôi chùa là trung tâm sinh hoạt tôn giáo, văn hoá, tinh thần của cộng đồng được xây dựng bề thế trang nghiêm, chạm khắc rất tinh tế, công phu với mái cong, nóc nhọn, tháp cao vút nằm giữa khuôn viên rộng để bà con đến làm lễ, vui chơi. Hiện nay tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có gần 400 chùa Khmer lớn nhỏ ở khắp các phum, sóc trong đó có rất nhiều ngôi chùa cổ trên 300 tuổi. Phần đông các ngôi chùa nằm giữa các rừng cây dầu, sao cổ thụ. Chùa Khmer Nam bộ nói chung đều mang dấu ấn kiến trúc của Phật giáo Nam tông. Từ cổng nhìn vào Chùa Khmer Nam Bộ, cầu thang có hai cấp, sân rộng bao quanh ngôi chánh điện được tráng xi măng, mái chùa có ba cấp, mỗi cấp được chia thành ba nếp, nếp giữa lớn hơn, hai nếp phụ hai bên bằng nhau, không có tháp nóc. Những hàng cột phía ngoài chánh điện được xây dựng theo lối kiến trúc cổ Cô-ranh, phía trên nối tiếp giáp giữa đầu cột với mái chùa có tượng thần Krud mình người đầu chim, mỏ ngậm viên ngọc với hai tay đỡ mái chùa. Trước bậc thềm vào chánh điện có hai pho tượng chằn Year hung dữ, mặc áo giáp, đứng bảo vệ ngôi chùa, tượng chằn hình dáng to lớn, mặt dữ tợn miệng há rộng răng nanh to nhọn, tay cầm chày là biểu tượng cái ác, cái xấu, gây thương đau cho mọi người, khi tượng chằn được đặt trong chùa là biểu tượng cái thiện. Vì người Khmer tin rằng chằn đã bị thu phục bởi Đức phật để phục vụ cho chánh điện, bảo vệ sự bình yên dân lành, cửa vào chánh điện được chạm trổ rất công phu, tinh xảo kết hợp giữa phong cách nghệ thuật chùa và nghệ thuật chạm khắc dân gian tạo nên nét độc đáo cổ kính. Đỉnh cao nghệ thuật thể hiện ở những hoạ tiết độc đáo nơi mái vòm, tường, các hàng cột và cầu thang như: Tượng đầu vị thánh bốn mặt “Maraprum” là tiền thân của “Brama” vị thần sáng tạo ra thế giới, nữ thần “Kayno” nửa người, nửa chim, chim thần “Marakrit”. Trên những hàng cột là phù điêu các tiên nữ và những quái vật. Theo triết lý của người Khmer đó là những thử thách đối với phật tử trên bước đường tu thành chánh quả. Trên mái vòm và cầu thang đều chạm trổ hoạ tiết có thần rắn Naga; họ quan niệm rằng tấm lòng từ bi hỷ xả của Đức Phật đã thuần hoá được loài vật nguy hiểm này. Điểm chung chùa Khmer Nam Bộ chánh điện thường quay về hướng Đông; vì họ cho rằng con đường tu hành của Phật đi từ Tây sang Đông. Bên trong chánh điện choáng ngợp bởi vẻ bề thế và lộng lẫy với nhiều màu sắc, mang nét đặc thù nền tảng của Bàlamôn giáo, ảnh hưởng sâu đậm văn hoá ấn Độ, nhiều nhất là trên nóc được trang trí hình ảnh đền Angkor Wat nơi khởi nguồn của phong cách kiến trúc Khmer. Xung quanh trong chánh điện bày trí rất nhiều hình ảnh giải thích quá trình tu hành khổ luyện của Đức Phát từ lúc sinh ra đến lúc làm Thái tử cho đến khi vào cõi niết bàn. Đối diện chánh điện là các cột trụ biểu là hình tượng thần rắn Naga 5 đầu, dùng để thắp nến vào những ngày lễ hội; theo giáo lý Phật pháp sẽ soi sáng cho nhân loại, giúp mọi người sống hướng thiện như chính loài rắn. Trải qua tiến trình lịch sử ngôi chùa có một vị thế rất vững chắc trong đời sống xã hội và tâm thức của người Khmer Nam Bộ. Chùa chính là nơi diễn ra các Lễ hội lớn trong năm như: Tết cổ truyền Chôl-thchnăm-thmây, lễ Đôn ta, lễ hội Ook-oom-bok, nơi tập trung bà con Khmer đến học chữ Pali, học giáo lý, học nghề… Về với đồng bào Khmer Nam Bộ trong dịp tết cổ truyền Chôl-thnăm-thmây hay trong các lễ hội là đi trong hương hoa, nghe lời cầu kinh, niệm phật râm ran và được xem các lễ hội dân gian linh đình. Tiếng trống Sa-dăm hoà tiếng hát, điệu múa lâm thôn rộn ràng.